موش ها و روش های کنترل آنها

مقدمه :
تعداد زیادی از بیماری های عفونی انسان از جمله زیکا، تب دانگ، تب کریمه، طاعون، تیفوس و مالاریا توسط بند پایان و جانوران موذی مانند موش ها منتقل می گردد برای مثال تاریخ بشر بارها اپیدمی طاعون ، تیفوس و مالاریا را ثبت نموده است و هنوز بیماری هایی چون مالاریا، تب زرد از معضلات بهداشتی بسیاری از کشورها می باشد.
خسارت‌های بندپایان خصوصا در مناطق گرمسیری و حاره در کشور ما محسوس تر است برای مثال بیماری مالاریا در ایران هنوز به عنوان مهمترین عامل عفونت انگلی و تک یاخته ای مطرح است و اینکه برای مثال سوسری‌ها(سوسک های ریز و درشت) حدود 200 عامل بیماریزا مانند هپاتیت A و انواع باکتری ها و کرم ها و … را به صورت مکانیکی انتقال می‌دهند.
کنترل بسیاری از بییماریی های عفونی منتقله توسط بند پایان در مناطق مختلف جهان مدیون کنترل موفقیت آمیز ناقلین آنها بوده است و در مناطقی که امکان کنترل مناسب ناقلین وجود نداشته است این بیماری‌ها کماکان در حال انتقال هستند.
با توجه به این که تعدادی از بند پایان و جوندگان در انتقال و انتشار بیماری‌ها به انسان نقش موثری دارند لذا اجرای روشهای موثر کنترلی الزامی می باشد .

اهداف:
1- نگهداری وضعیت موجود از نظر طیف آلودگی به ناقلین بیماری ها
2- مبارزه با سوسری هایی خانواده بلاتیده ( Blatella germanica&Priplaneta americana)
3- مبارزه با جوندگان خانواده موریده ( Rattus norvegicus –Ratus ratus)
4- مبارزه با سایر حشرات و بندپایان (به جز ساس، مایت، موریانه و بید)
5- پیشگیری از آلوده شدن مجدد محل به ناقلین بیماری ها

تذکر1: کنترل جوندگان با توجه به منطقه مورد نظر، به صورت 100 درصد نمی باشد و در کنار طعمه گزاری بایستی روش های بهسازی به صورت کامل انجام شود.
تذکر2: به دلایل بیماری های منتقله توسط اکتو ارازیت های جوندگان در کنار طعمه گزاری حتما بایستی سم پاشی نیز انجام گیرد.

عادات و خسارات اقتصادی جوندگان(موش ها):
موش‌ها این حیوانات باهوش که شرح قهرمانی‌های آنها در داستانها و فیلم‌های کودکان فراوان آمده است، در عین حال موجوداتی هستند که وجودشان بشر را به وحشت می‌اندازد، وحشت از بیماری و خسارت اقتصادی (سالیانه میلیاردها دلار در کشورهای مختلف خسارات اقتصادی در بخش های کشاورزی، صنعتی، تجاری و مسکونی ایجاد میکنند) شوکه کننده و غیر قابل تصور می باشد و شاید تصور این مطلب که ما از پس مانده مواد غذایی موش‌ها تغذیه می‌کنیم برایمان مشکل باشد اما با مشاهده آمارهای موجود باید به این حقیقت اذعان نمود. در نظر بگیرید که این حیوان به راحتی از بذری که در زمین پاشیده می‌شود تا ریشه، برگ، میوه، دانه و محصولات داخل انبار و مواد غذایی موجود در خانه و غذای پخته شده را می‌خورد و نابودمی‌کند حتی از پس مانده مواد غذایی موجود در زباله‌ها نیز روگردان نیست و مهم‌تر آن که به جای خوردن همه مواد غذایی مقداری از آن را خورده و بقیه را که باقی می‌گذارد قابل مصرف نیست در حقیقت اتلاف غذایی توسط این حیوان بیش از مقداری است که می‌خورد.یکی از دلایل خسارات میتوان به این اشاره کرد که جوندگان سالیانه به علت رشد دندان نیاز به سایش دندان ها جهت جلوگیری از رشد دندان ها دارند و در اماکن تجاری مسکونی و صنعتی و … کابل ها و اتصالات برق و تلفن و … را مورد حمله و جویدن قرار داده و باعث خسارات زیادی در سیستم فیبر نوری، قطع برق و اتصالی و … شوند.
از دلایل دیگر در ضد موش کردن و استفاده از دور کننده ها و جلوگیری از این موجودات به محوطه مسکونی و انسانی بحث بیماری های منتقله به وسیله خود این موجودات و اکتو پارازیت های آنها است که بسیار خطرناک و کشنده می باشند و بایستی توجه داشت در محیط های انسانی میزبان ثانویه بعد از موش انسان‌ها می باشند که با توجه به جمعیت وحشی این موجودات، اظهار نظر در مورد بیماری های منتقله به وسیله بندپایان کار بسیار سختی است و در مناطق مختلف امکان پذیر نمی باشد و نیاز به صرف هزینه و زمان زیادی است ولی در مجموع با توجه به حضور ناقیلن این بیماری های، احتمال وجود عامل بیماری در جمعیت های جوندگان بسیار زیاد است که به اختصار در مورد این بیماری ها توضیحاتی بیان شده است.

• بیماری های منتقله به وسیله مدفوع، ادرار و گزش جوندگان:
  تب گازگرفتگی: در اثر گاز گرفتن موش تب ایجاد می‌شود و جای گاز گرفتگی متورم شده و به رنگ قرمز در می‌آید.
  لپتوسپیروز: این بیماری که به آن یرقان خون ریزی دهنده نیز می‌گویند باعث تب، خونریزی، دردناک شدن کبد، دردهای شکمی، خشک شدن و ریزش پوست می‌گردد.
  سالمونلوزیس (حصبه): آلوده شدن غذا به ادرار و مدفوع موش موجب مسمومیت غذائی و بروز این بیماری می‌شود
  یرسینیوزیس: این بیماری از طریق آلوده شدن مواد غذایی به ادرار و فضولات موش ایجاد شده و موجب بروز آپاندیسیت و بزرگ شدن روده‌ها می‌گردد.
  توکسوپلاسموزیس: انتقال این بیماری که بیشتر از طریق مدفوع گربه به انسان صورت می‌گیرد اخیراً از طریق موش هم مشاهده شده است. این بیماری می‌تواند موجب کوری مادرزادی نوزاد شود.
  Rabies (هاری): یک بیماری ویروسی است که از طریق گاز گرفتگی در حیوان خونگرم به وجود می‌آید.
  LCM: اولین علائم این بیماری در انسان سردرد و بروز حالت‌هایی شبیه آنفولانزا میباشند.
• بیماری های منتقله به وسیله اکتو پارازیت های جوندگان:
  1- بیماری های مرتبط با کنه:
  فلج کنه ای *
  بیماری های ویروسی مانند:*
  انسفالیت بهار و تابستان روسی (RSSE)، تب هموراژیک امسک (OHF)، بیماری جنگلی کیاسانور (KFD)،تب هموراژیک کریمه ای کنگو (CCHF)، تب کنه ای کلرادو (CTF)، انسفالیت های منتقله به وسیله کنه (TBE)
  و آربو ویروس های متفرقه مانند:
  انسفالیت پواسان (POW)، ویروس لانگات (LGT)، نب کمروو (KEM)، تب کوران فیل (QRF)، بیماری لوپین (LI)، ویروس نیل (WN)، ویروس سیندبیس (SIN)، ژاپونی (JE)، سنت لوییس (SLE)، انسفالیت اسبی شرقی (EEE)، انسفالیت اسبی غربی (WEE)
  ریکتزیا ها مانند:
  تب لکه ای کو ه‌های راکی (RMSP)
  تیفوس کنه ای (STT)
  تب بوتونوز (BF)
  ریکتزیا های متفرقه مانند:
  تیفوس کنه ای کویینزلند
  تیفوس شپشی اپیدمیک
  تب کیو
  بیماری های باکتریایی مانند:*
  تولارمی

2- بیماری های مرتبط با کک:
طاعون (Plague)
تیفوس اندمیک موشی
تولارمی (بیماری باکتریایی)

غیر از کک ها چند پارازیت خارجی مثل شپش رات (پولیپلاکس اسپنولوزا) و همچنین احتمالا Hoplopleura spp و شاید هیره های رات مناطق گرمسیری اورنیتونیسوس باکوتی ناقل بیماری در بین رات ها و جوندگان می باشد.
سستود ها:
دیپلیدیو کانینوم
هیمنولیپس نانا
3- بیماری های مرتبط هیره ها(مایت ها):
تیفوس بوته زار
4-بیماری های با اهمیت کمتر:
پاستورلا تولارنسیس، ریکتزیا کونوری، ریکتزیا پاولوسکی، کوکسیلا بورنتی و اریسیپلوتریکس روزیوپاتیه

• روش‌های عمده مبارزه و کنترل جوندگان عبارتند از :

1- لانه کوبی: توسط تیم هایی با استفاده از بیل به صورت حرکت موجی لانه های جوندگان را تخریب می کنند.

2- تسطیح: که به وسیله لودر و بولدزر شروع به شخم زدن و کوبیدن و تخریب گسترده لانه ها می کنند.

3- تغییر فلور گیاهی: تغییر پوشش گیاهی از درختان تاغ و گز به درختان کاج که این امر باعث عقب نشینی جوندگان می شود.

4- مبارزه شیمیایی (سمپاشی و کنترل جوندگان): درواقع در این روش از متد های مختلفی در جهت کنترل جمعیت جوندگان استفاده می شود که شامل:

• استفاده از طعمه های مسموم که به دو صورت طعمه سریع الاثر و طعمه مسموم با اثر تدریجی کاربرد دارند.
• استفاده از روش گازدهی با استفاده از سموم گازی سیانیدی و سموم حاوی ترکیبات فسفیدی.
• استفاده ار روش تله گذاری در جاهایی که سطح آلودگی پایین است.